महाशिवरात्री विशेष लेख

 महाशिवरात्री विशेष :-  जाणून घ्या भगवान शिवाच्या हजारो नावांचा महिमा!

गुरुदेव श्री आशुतोष महाराज जी (संस्थापक एवं संचालक, दिव्य ज्योति जाग्रति संस्थान)

               'महाशिवरात्री' हा सण संपूर्ण भारतात श्रद्धेचा सण म्हणून साजरा केला जातो. या दिवशी भक्तगण शिवमंदिरांमध्ये मोठ्या प्रमाणात गर्दी करतात आणि धूप, दिवा, बेलची पाने, पंचामृत इत्यादी नैवेद्यांसह शिवलिंगांची पूजा करतात.  दरवर्षी आपण त्याच पारंपारिक पद्धतीने ‘महाशिवरात्री’ साजरी करतो आणि खूप आनंदी होतो.  पण या सणाच्या थाटात आपल्याला या उत्सवाचा सूक्ष्म आणि खरा सूर ऐकायला मिळत नाही. भगवान शिव आणि त्याच्याशी संबंधित प्रत्येक पैलूमध्ये एक रहस्यमय घटक, एक मार्मिक प्रेरणा आहे, जी आपल्याला बाह्य जगाशी नाही तर आंतरिक जगाशी जोडते.

                 महाशिवरात्रीचा सण आपल्यासमोर मूळ प्रश्न घेऊन येतो - देवाधिदेव भगवान शंकर कुठे सापडतील?  शिवमंदिरात?  पॅगोडामध्ये?  अमरनाथवर?  काशीत?  आमच्या भोळ्या बाबांना शोधायला कुठे जायचे?  काय करायचं?  हे देखील शक्य आहे का? या प्रश्नाचे उत्तर आपल्याला भगवान शिवाच्या हजार नावांपैकी काही विशेष दैवी नावांमध्ये असलेल्या दैवी चिन्हांवरून मिळते. कोटीरुद्र संहितेच्या अध्याय-३५ मध्ये, सुता स्पष्ट करते की, भगवान शिवाची ‘शैवम् नामसहस्र काम’- हजारो नावे आहेत.  त्यातील एक म्हणजे ‘वेद्यः’, म्हणजे जाणता.  दुसरे ‘विज्ञाने’, म्हणजे ज्यांना ओळखता येते. भव निःसंशयपणे जाणणे, म्हणजेच भगवान शिवाची प्राप्ती करणे शक्य आहे.  आता त्यांना कसे ओळखता येईल असा प्रश्न पडतो.  त्यांना एक नाव आहे: ‘ज्ञानगम्य’, म्हणजे ज्यांना केवळ ‘ज्ञाना’ द्वारे ओळखता किंवा अनुभवता येते. शिवपुराणातील रुद्रसंहितेच्या 43 व्या अध्यायात महादेव शंकर स्वतः प्रजापती दक्ष यांना म्हणतात - 'वेद-वदंताचे प्रगत विद्वान मला ज्ञानाद्वारे ओळखू शकतात.  ज्यांच्याकडे कुंठित बुद्धी आहे तेच मला ज्ञानाशिवाय मिळवण्याचा प्रयत्न करतात.' येथे भगवान शिव 'ब्रह्मज्ञान' किंवा 'आत्मज्ञान' यांना 'ज्ञान' म्हणत आहेत.  ब्रह्मज्ञान किंवा आत्मज्ञानाची दीक्षा घेतल्यानंतर महादेव साधकासमोर प्रकट होतात.  म्हणून, या नावांचा उल्लेख शिव नावांच्या मालिकेतही केला जातो – ‘ध्याय’, ‘ध्यानधार’ – जे ध्यानाचा आधार आहेत, म्हणजेच ज्यावर साधक लक्ष केंद्रित करू शकतो;  ‘समाधिवेद्य’ – ज्यांना साधक समाधीच्या अवस्थेत किंवा गहन ध्यानात पाहतो आणि ओळखतो.  ब्रह्मज्ञानाद्वारे साधकाच्या हृदयातील करकमळात भगवंताचे परम रूप प्रकट होते. म्हणूनच भगवान शिव यांना या नावांनीही संबोधले गेले- ‘हृत्पुण्डरीकमासीनः’ म्हणजेच आकाशात रत्नाप्रमाणे फुलणारा (अंतरंग) वास्तविक महादेव शिव सगुण आणि निर्गुण या दोन्ही रूपात वास करतात. म्हणूनच त्याचे एक नाव आहे - ‘सकलो निश्चल’ म्हणजे शारीरिक आणि निराकार ईश्वर. परंतु भगवंताचे विशेष रूप, ज्यामध्ये तो साधकाच्या अंतरंगात प्रकट होतो, ते आहे - तीव्र प्रकाश आणि प्रकाशाचे रूप. हेच कारण आहे की, शिव सहस्रनाम स्तोत्रातील अनेक नावे त्यांच्या स्वरूपाचे वर्णन करतात - 'तेजोमयः', 'आलोकह', 'हिरण्य' (सुवर्ण किंवा तेजस्वी रूप), 'स्वयंज्योतिस्तानुज्योतिया' (स्वत:च्या प्रकाशाने प्रकाशित होणारे सूक्ष्म प्रकाश स्वरूप). 'आत्मज्योतिह', ब्रह्मज्योतिह', 'महाज्योतिर्नुत्तह' (महाज्योतिहाचे सर्वश्रेष्ठ रूप), 'परम ज्योतिह', 'भराजष्णुह' (एकदम प्रकाशाचे रूप), 'सहस्रार्चिह' (हजारो किरणांनी प्रकाशित) इ.

भगवान शंकराचे हे तेजस्वी रूप आतील जगात पाहण्याची एकच पद्धत आहे जी ब्रह्मज्ञानानेच साध्य होऊ शकते.  ब्रह्मज्ञानाद्वारे केवळ शिवाचे प्रकाश तत्वच प्रकट होत नाही, तर साधकाचे 'ज्ञानाचे नेत्र'ही त्याला पाहण्यासाठी जागृत होते.  तुम्ही ‘ज्ञाननेत्र’ या नावाने ‘शिवनेत्रा’, ‘तिसरा डोळा’, ‘ ‘दिव्यदृष्टी’ इत्यादी कोणत्याही नावाने संबोधू शकता. हे भगवान शंकराच्या कपाळावर असलेल्या तिसऱ्या डोळ्याप्रमाणे प्रत्येक साधकाच्या कपाळावर असते, परंतु सूक्ष्म स्वरूपात असते.  ब्रह्मज्ञानाने हा डोळा उघडताच भगवान शिव प्रत्यक्षपणे स्वतःमध्येच दिसू शकतात. महादेवाची 'ललताक्ष', 'भालनेत्र', 'त्र्यंबकह' इत्यादी नावंही आपल्याला हाच संदेश देतात.

           केवळ तत्वदर्शी सद्गुरूच ब्रह्मज्ञान देऊ शकतात आणि तिसरा डोळा उघडण्याची शक्ती त्यांच्याकडे आहे. जीवनातील अध्यात्मिक गुरूंच्या या महत्त्वामुळे भगवान शिवाचे एक नाव ‘गुरुदाह’ ठेवण्यात आले.  ‘गुरुदाह’ म्हणजे जो साधकांना गुरू प्राप्त करण्यास मदत करतो, ज्याच्या कृपेने भक्ताच्या जीवनात सद्गुरू प्रकट होतात. म्हणून महाशिवरात्रीच्या या सणाच्या दिवशी आपण 'गुरुदाह' (भगवान शिव) कडे प्रार्थना करतो की, आपल्या जीवनात लवकरात लवकर पूर्ण सतगुरुचा प्रवेश व्हावा, जेणेकरून त्याच्याकडून 'ब्रह्मज्ञान' आणि 'तिसरा डोळा' प्राप्त झाल्यानंतर आपण शिवाच्या प्रकाशाच्या अलौकिक रूपाचा अनुभव करू शकू. ज्ञानदीक्षा घ्या दर्शन घेण्यास सक्षम व्हा.

दिव्य ज्योती जागृति संस्थेतर्फे महाशिवरात्रीच्या हार्दिक शुभेच्छा.           

 संकलन:वसुदेव शिंदे पाटील अंबाजोगाई